Mon país : Sant-Andrieu-de-Sangonís

Fasiá de ben de se retrobar dins l’ostal familial per festejar Nadal. L’escasença per la nòstra pichòta familha esparpalhada dins d’unes luòcs, de partejar de moments suaus e tornar montar pendent qualques jorns lo temps de la vida.

Situat dins una plana plan cultivada, plantada per la màger part de polidas vinhas e d’olivièrs, Sant-Andrieu-de-Sangonís es lo vilatge de mos grands paternals arribats d’Espanha vèrs 1910. Es atanben aquí que mon grand, obrièr viticòla e ma grand, venguda de Corsega, se rescontrèron. Aquí nasquèt mon paire, al ras del flum Erau, un flum que li caliá traversar en barca per poder anar a l’escòla del vilatge. Aquí qu’aguèri l’astre de grandir amb mas doas sòrres dins una familha aimanta. Aquí que passavi d’unas dimenjadas al mitan de las vinhas familialas a podar. Aquí qu’ausissiái parlar lo monde entre eles dins una lenga qu’èra pas lo francés e que lo monde apelavan « patés ». Una lenga que me breçava e que sortissiá de la boca de mon paire a d’unes moments quand parlava als amics de la tèrra.

Ma tèrra, mas racinas e ara las de ma filha. A mièg-camin entre Mediterranèa e Avairon, son un fum de polits paisatges que s’i trapan a proximitat : lo lac del Salagó e sas tèrras rojas, lo pic Sant-Lop, lo circ de Morèza, Sant Guilhèm del desèrt, la bauma de Clamosa e mantun terren de jòcs encara.

A Sant-Andrieu-de-Sangonís coma dins de nombroses vilatges erauteses, la memòria populària es associada a un animal totèm. Impossible de passar a costat del simbòl del vilatge « lo pòrc negre » que se trapa un pauc d’en pertot dabans los ostals. A cadun sa legenda e son istòria pintoresca, aquí la legenda ditz qu’un jorn lo comte de Sant-Andrieu, de la Senhoriá de Sangonàs foguèt tustat per una malediccion familiala : sa filha èra laida e degun la voliá maridar. Son paire desesperava de li trobar un marit, alara un jorn, lo paire aguèt recors a una mena de jutjament de Dieu. De la nautor del donjon aguèt l’idèa de lançar un desfís als òmes del vilatge : getariá una poma e lo primièr que l’agantariá, ganhariá la man de sa filha e una dòt considerabla. La poma roja fendèt l’aire, demorèt un moment penjada en dessús de la fola, e tornèt tombar. Los sant-andreans plan noirits ne se sovenián, benlèu de l’engana d’Eva faguèron lo morre a lor sobeiran. Puèi una forma negra e rabassòta emergiguèt del tropèl d’òmes. Èra un pòrc ! Un pòrc negre, que teniá dins son morre, la poma. Alara le senhor montèt al mai naut de la tòrre e cridèt de totas sas fòrças « sètz mai bèstias que de pòrcs negres ». Dempuèi aquel jorn, portam aquel nom e ne sèm fièrs.

Sant-Andrieu-de-Sangonís es egalament la tèrra d’un poèta felibre. D’efièch, es aquí qu’Aimat Agussol* nasquèt lo 28 d’abril de 1875 e que comencèt tre la pichòta enfància a versificar. Emplegat de comèrci, es l’autor del recuèlh titolat Las vieuletas d’Erau, dedicat al grand Frederic Mistral, « lou felibre nanet ». Agussòl s’inspirava de ritmes trobadorencs, cultivava son art amb sos mots, lo de son vilatge que quitava rarament. Foguèt remarcat per Roque-Ferrièr e collaborèt amb aquel felibritge montpelierenc a la cima de son art. Se ditz qu’aviá una faiçon tota particulara de declamar sas poësias. Membre de « Escolo Moundino », moriguèt jove e acabèt pas d’exprimir tot çò que son arma generosa aviá de nòble. Amb una inspiracion prigonda e sostenguda dins sos verses, va tradusir l’amor qu’aviá per sa maire, pels febles, per son vilatge e sa tèrra d’òc.

Tan de causas encara de dire per parlar de mas tèrras.
Tan de sovenirs acompanhats d’una punta de languiment : la calor de l’estiu qu’escanava las gargantas per la garriga; lo son de cigalas que s’arrestavan pas jamai de cantar; lo bruch de l’aiga del canal que cascalhejava davant l’ostal; l’odor entestanta de las flors a la prima; las colors infinidas de las vinhas que cambiavan segon las sasons; los moments magics pendent la fèsta del vilatge; los lums meravilhoses a Nadal qu’esclairavan las carrièras; los cacalasses e l’inchalhença dins la cort de l’escòla…

Lo temps passa tanben a Sant-Andrieu-de-Sangonís, mas aquí me sembla qu’aquò se fa mai doçament, coma per nos daissar l’astre de ne profechar encara e encara.

Ma tèrra m’apèla inexorablament e vendrà lèu lo temps d’i tornar venir.
Alara, acabarai lo meu article per aquestes vèrses d’Aimat Agussol coma resson dins mon còr :
« O moun paîs, ieu t’aimarai ma vida !
Que toun ciel blu vege moun darrièr jour !
Sioi toun efant, ò ma terra benida !
Bel Sent-André per tu moun cant d’amour ! »

Julia Pastor e la còla Aprene 1