Lo paraploja de pastor

Peu men purmèr article deu jornau de la còla qu’èi decidit de parlar d’un utís de tribalh utilizat peus pastors deus pirenèus. Que s’ageish deu paraploja. Avisatz-ve, be n’ei pas lo qu’avem a casa e qui’s vira au mendre vent ! Los pastors que’u se transmeten de generacion en generacion.

Lo purmèr paraploja que data de 1896. A Pau, la familha Capel qu’èra soleta. Après ne n’i avón pas mei de sèt o ueit en França. Despuish un vintenat d’annadas, Hervé Prado e lo son hilh, a Pau, qu’an tornat préner l’enterpresa e la fabricacion d’aqueste paraploja. Que son quasi los darrèrs. Au cap deu sègle vintau, pendent l’estivatge, los pastors dab los tropèths que hasèvan ua pausa a Pau. Que s’estancàvan sus çò qui ei uei la plaça Verdun. Qu’èra la proprietat deus pastors de la vath d’Aussau. Que’n profieitàvan tà pedaçar o cambiar la tela d’un paraploja. Tanben, pendent la guèrra de las trencadas, los soldats que’us utilizàvan tà s’emparar deus esclats.

Qu’ei un utís qui empara deu sorelh, de la ploja e deu pericle. Que’s compausa de nau balenas en rotan, d’ua tela blua de coton rosiat a doble téisher, e de la pua e d’un pomeu en hac. Lo pomeu rond qu’ei tà’u pausar dens la pòcha-pièt tà’s desliurar las mans. Que i a dus explics tà la causida de la color blua de la tela.  Lo purmèr que vien deu folclòre. La color blua que seré la deu sud-oèst, la color roja que seré la de la provença pr’amor de l’argèla roja dab la quau se fabrican los santons e lo negre que seré lo deu País Basco pr’amor deu personatge deu carboèr qui demora e qui tribalha tota l’annada per las montanhas e qui la nueit de Nadau e baisha tà balhar capçaus de Nadau aus praubes tà non pas qu’agin hred. Lo dusau explic b’ei lo deu bèth cèu blu de Pau ! Tot lo tribalh que’s hè a la man. Que cau quate òras tà har un paraploja. Que i a duas estapas tà la fabricacion. La purmèra qu’ei lo tribalh de la tela : copa e costura. La dusau qu’ei lo tribalh deu hustatge. Abans las balenas qu’èran d’òs de balea. Quan la caça a la balea e estó defenduda, las balenas que’s hasón en rotan. La cobèrta que’s hica sus las balenas com ua teulada suu hustatge d’un ostau. Lo paraploja qu’ei la maison deus pastors, per tan petita que sia, que l’empara. Au nivèu de la talha que son mei grans qu’abans. Que n’i a d’un mètre quaranta cinc, d’un mètre trenta cinc e d’un mètre dètz.

Sorça : mercés a Hervé Prado e au son hilh d’aver responut a las meas questions.

Audrey Gaurrat